Amersfoort

Keistad aan de Eem

Tijdens je puzzeltocht te voet door Amersfoort zul je zien dat deze stad zowel haar middeleeuwse als groene karakter prachtig heeft bewaard. Ze werd al gebouwd in voorhistorische tijden op een plek waar de Lunterse Beek en de Barneveldse Beek hun overtollige water uit de Gelderse Vallei afvoeren in een riviertje, dat de Eem (vroeger Amer) heet. Het woord "Amersfoort" komt van het oud-nederlandse woord “voorde”, dat “doorwaadbare plaats” betekent. De bezoekers van de stad zullen aangenaam verrast zijn door de plezierige uitstraling van het met veel liefde en aandacht gerestaureerde en authentieke stadshart met haar 400 rijksmonumenten.

De vroege geschiedenis

Archeologisch onderzoek door middel van opgravingen leidt tot de conclusie dat bewoning in Amersfoort wel heel ver in de tijd teruggaat, waarschijnlijk zelfs tot in de brons- en ijzertijd. De Romeinen hebben het gebied ten noorden van hun “limes” (Rijngrens) niet bezet of bewoond. De eerste vermelding van ”Amsvorde”, de oude naam van de stad, dateert uit het jaar 1028, toen het nog een nederzetting van boeren en handwerkslieden was. De gunstige ligging van de nederzetting heeft de bisschop van Utrecht mogelijk er toe gebracht om begin 12e eeuw meer aandacht te schenken aan de Amer regio.

De groei van Amersfoort

Waar nu de St. Joriskerk staat, bouwt de bisschop één van zijn hoven om er meer invloed te kunnen uitoefenen. Handel en nijverheid krijgen een impuls, zodat meer mensen zich in de plaats vestigen en dus ook extra beveiliging nodig hebben. In juni 1259 schenkt de Utrechtse bisschop Hendrik van Vianden Amersfoort stadsrechten. De nieuwe stad wordt omschreven als oppidum, wat duidt op een verdedigbare versterking op een aarden wal. Eind 13e eeuw wordt de eerste stenen muur met een lengte van ruim 1.500 meter opgetrokken, omgeven door een gracht.

In 1340 breekt een hevige brand uit, waardoor naar schatting de helft van de houten stadsbebouwing verloren gaat of ernstig beschadigd is. Omstreeks veertig jaar na de brand wordt begonnen aan de bouw van een stenen stadsmuur met een lengte van bijna 3.000 meter. Een aanzienlijke uitbreiding van Amersfoort, die circa 70 jaar in beslag zal nemen, volgt en is een teken dat het met de stad en haar inwoners goed gaat. In deze stadsmuur worden poorten gebouwd, waarvan er sommige, zoals de Koppelpoort en de Monnikendam, zelfs vandaag nog te bewonderen zijn.

Van deze eerste muur is nog maar weinig over, alleen de gerestaureerde Kamperbinnenpoort resteert. Maar het is interessant te weten, dat de “Muurhuizen” nog het tracé van die muur laten zien, en dat deze muurhuizen op de oorspronkelijke fundering van de stadsmuur rusten.

De 80-jarige oorlog (1568-1648)

Amersfoort heeft in de 16e eeuw veel te lijden gehad onder langdurige oorlogshandelingen. In het begin hebben de Staatsen (= Nederlanders) de stad in handen. In 1573 veroveren de Spaanse troepen Amersfoort. Zes jaar later jaagt Jan VI van Nassau-Dillenburg de Spanjaarden terug over de grens. In 1629 lukt het de Spaanse krijgsmacht om Amersfoort opnieuw in te nemen. Maar door het verlies van hun opslagplaatsen in Wesel en hun aanvoerlijnen moeten ze zich al snel terugtrekken.

Teruggang en ommekeer

Sinds die tijd ondergaat Amersfoort een twee eeuwen durende periode van economische stagnatie. Het aantal inwoners neemt af tot 9.000 in het begin van de 19e eeuw. De komst in 1863 van spoorwegen en de keuze voor Amersfoort als spoorwegknooppunt brengt nieuw elan. Ook de beslissing van de landsregering om de Eemstad tot een belangrijke garnizoensstad uit te bouwen brengt meer werkgelegenheid. Het inwoneraantal bedraagt nu 160.000, mede als gevolg van recente annexaties van omliggende gemeenten. Er zijn moderne woonwijken, imposante kantoren en industrieterreinen aangelegd. Amersfoort bruist van leven! Daarbij is het stadshart niet vergeten: groene stadsparken, renovaties van historische straten, grachten en gebouwen, aandacht voor cultuur (Mondriaan museum, Flehite museum) etc. Het is er goed toeven. Geen wonder dat Amersfoort in 2006 de titel “groenste stad van Nederland” kreeg toegewezen, gevolgd door de benoeming tot “de groenste stad van Europa” in 2007.