Rondom de stad Groningen

Langs borgen en wierden

De naam Ommelanden zal niet iedereen direct verbinden met de provincie Groningen, maar ze wordt niettemin al eeuwen lang gebruikt om haar zes gebiedsdelen - Westerkwartier, Hunsingo, Fivelingo, Gorecht, Oldambt en Westerwolde - te onderscheiden van de provinciehoofdstad Groningen. De naam is teruggevonden in middeleeuwse akten uit 1338 en 1386. De inwoners beschouwden zich, reeds vóór de verovering van de stad Groningen door Prins Maurits in 1597, een onderdeel van de gezamenlijke Friese kustgewesten. De Ommelanden werden toentertijd Klein-Friesland genoemd. Dit laat zich in de kleuren van de regionale wit-azuur gebaande vlag herkennen: In tegenstelling tot haar Friese tegenhangers wordt deze vlag niet met pompeblêden getooid maar met heraldische rode harten.

Indringers

In vele eeuwen zijn de Ommelanden een belangrijke graanproducent en turfleverancier geweest, waardoor de welvaart er toenam. En welvaart trekt invallers aan: Duitse keizers, bisschoppen uit Utrecht, Munster, Osnabrück en ook Spaanse Habsburgers hebben getracht de hegemonie in het Groningerland te verwerven. De trotse bevolking blijkt uitermate gesteld op haar zelfstandigheid, waardoor indringers uiteindelijk het veld moeten ruimen. Dat de tijden vaak roerig zijn geweest valt te concluderen uit de vele borgen (kastelen) en versterkte huizen, die in die dagen gebouwd worden. Wij tellen er sowieso al 28, waarvan het merendeel de tand des tijds niet heeft doorstaan. Vier adellijke huizen zijn nog te bezichtigen:

• Fraeylemaborg in Slochteren
• Hamsterborg in Den Ham
• Menkemaborg in Uithuizen
• Nienoord in Leek

Wierden

In het noorden en oosten grenzend aan de Waddenzee en de Dollard zijn de Ommelanden bij stormen kwetsbaar en vooral in de middeleeuwen. Om have en goed, of zelfs een dorpje met de kerk, tegen waterschade te beschermen werpen de bewoners in de 12e en 13e eeuw onder de deskundige leiding van kloosterlingen metershoge wierden (terpen) met klei op. Deze kunstmatige ophogingen zijn nog overal terug te vinden en dus een bezoek waard. Voorbeelden zijn: Ezinge, Niehove, Warffum, Godlinze en Garnwerd.

Graanschuur van Nederland

Door de groeiende bevolking in Nederland en in de buurlanden vieren zowel de vraag naar graan als de geldelijke opbrengsten hoogtij. In de tweede helft van de 19e eeuw gaat het de boeren zo goed dat zij zich kunnen permitteren hun hofsteden en tuinen tot ware lusthoven om te toveren. Sommigen noemen zich trots “herenboeren”. Echter, onvoldoende aandacht en waardering voor de minderbedeelde buren leidt tot de snelle opkomst van mondige actiepartijen, zoals bijvoorbeeld is gebeurd in Finsterwolde.

Strokarton

Het is omstreeks 1860 dat boeren in coöperatief verband het initiatief nemen om het met graan verdiende geld te investeren in nieuwe activiteiten. Ze zien goede kansen voor de verwerking van stro in strokarton als verpakkingsmateriaal, waarnaar internationaal - voornamelijk Groot-Brittannië en Duitsland - veel vraag is. Aan het begin van de twintigste eeuw worden meer dan twintig strokartonfabrieken opgericht in de provincie Groningen, waarvan negen in Oude Pekela. Ze liggen aan kanalen, waardoor water en turf binnen handbereik zijn. De verwerking van stro is een nieuwe impuls voor verbetering van de levensstandaard van de Ommelander bevolking.

Aardolie en aardgas

In 1943 wordt door de Bataafse Petroleum Maatschappij een olieveld bij Schoonebeek ontdekt. Na de Tweede Wereldoorlog besluiten Shell en Esso gezamenlijk te investeren in een nieuw bedrijf voor de opsporing en winning van de stroperige aardolie: de Nederlandse Aardolie Maatschappij, kortweg de NAM, die op 19 september 1947 wordt opgericht. Na tientallen jaren productie zijn in 1996 de oliebronnen de uitputting nabij. Momenteel wordt onderzocht of de winning in Schoonebeek door middel van moderne methoden, zoals stoominjectie, gestimuleerd kan worden.

In 1948 vindt de NAM in Coevorden voor het eerst aardgas. In 1951 worden dan ook de eerste huizen in Nederland aangesloten op het aardgas. In 1959 boort de NAM bij Slochteren het beroemde Groningen-gasveld aan. Dit veld behoort tot één van de grootste ter wereld met een produceerbare voorraad van circa 2.800 miljard kubieke meter aardgas. De vondst bij Slochteren leidt tot grote steun van de overheid om dit aardgas te gaan gebruiken in geheel Nederland. Daarmee is de energietransitie van kolen naar aardgas in gang gezet. Ook andere Europese landen verwarmen zich met Gronings aardgas. Bodemdaling en aardbevingen in de regio zijn inmiddels een bron van toenemende zorg geworden, waardoor het productieniveau afgebouwd wordt. Van enige afstand zijn de imposante installaties bij Slochteren nog steeds te bewonderen.