Linge en Lek

De fruittuin van Nederland

De rivieren Nederrijn, Lek, Linge en Waal doorsnijden al sinds voorhistorische tijden het geografische hart van Nederland. Dit vruchtbare gebied noemen we de Betuwe en moet, volgens de geschiedenislessen, het kerngebied geweest zijn van de Batavi, ofwel de Batavieren. Deze Germaanse stam vestigde zich meer dan 2000 jaar geleden oostelijk van de Cananefaten, die een eigen plaats langs de Noordzeeduinen hadden gevonden en zuidelijk van de Friezen. Net als de andere twee stammen besloten de Batavieren een vriendschapsverdrag te sluiten met de naar het Noorden oprukkende Romeinse legioenen onder commando van Nero Claudius Drusus (“if you can’t beat them, join them!”).

Eén van de verdragsregels schreef voor dat de stammen elk jaar een flink aantal bereden jongemannen, die als elitesoldaten en keizerlijke lijfwachten in Rome blijkbaar een uitstekende reputatie genoten, ter beschikking van de keizer stelden. Afgezien van een kortstondige revolte in 69 na Chr., geleid door Brinno en Julius Civilis, is dit bondgenootschap circa vier eeuwen lang overeind gebleven. Sporen van Bataafse bewoning zijn in de Betuwe teruggevonden. Ook bij Elst - tussen Arnhem en Nijmegen - zijn restanten van Romeinse tempels ontdekt.

De Batavieren als volk worden voor het laatst vermeld in de 3e eeuw. Aangenomen moet worden dat ze tijdens de Grote Volksverhuizing opgegaan zijn in stammen als de Saksen, de Franken, de Friezen, of dat ze met de Romeinen naar het zuiden zijn teruggetrokken.

De Neder-Betuwe en de Vijfheerenlanden

Het doel van deze autopuzzeltocht is om je te laten genieten van het vele moois dat dit vruchtbare tuinbouwgebied in het hart van Nederland te bieden heeft. De mogelijkheden zijn bijna teveel om op te noemen: de prachtige rivierlandschappen en de weidse vergezichten vanaf de kronkelende dijken van de Linge en de Lek.

Uniek zijn de uitgestrekte boomgaarden, de vele pittoreske dorpjes, de trotse boerderijen, de kerkjes, de griendbossen, de oude molens, de fraaie vestingstadjes, de historische forten van de Hollandse Waterlinie, het grazende vee…! Alles doet je herinneren aan het gevoelige gedicht van H. Marsman: “Denkend aan Holland zie ik brede rivieren, tráág door oneindig laagland gaan, rijen ondenkbaar ijle populieren, als hoge pluimen aan de einder staan……”

De regio laat op de bezoeker een onvergetelijke indruk achter van welvaart en welzijn. Op de langzaam stromende en meanderende Linge, overigens de langste rivier binnen Nederland, zul je geen druk scheepvaartverkeer aantreffen. Maar alles ademt vrede en rust! Hier komen onze blozende appels, de sappige peren en de bloedrode kersen vandaan! Dit is de Neder-Betuwe! En héél fotogeniek: in de maand april exploderen de vruchtbomen in een orgie van witte of zachtroze bloesems en zoete geur, een ervaring die je niet mag missen.

In onze leerzame autopuzzeltocht wordt ook speciale aandacht geschonken aan een aantal historische plaatsen, die je bezoek zeker waard zijn, zoals:

1. de garnizoensstad Gorinchem die gebouwd werd aan de oevers van de rivieren de Linge en de Boven-Merwede. Ze wordt voor ’t eerst in een document uit 1224 genoemd. In 1273 kocht Jan II van Arkel deze havenplaats van de graaf van Bentheim. Vervolgens werd Gorinchem voorzien van stadswallen, versterkt met palissaden. In 1382 verleende Otto van Arkel stadsrechten aan de havenstad. In 1388 vond echter een ramp plaats. Bijna de hele stad (1500 houten huizen) ging in vlammen op. In het jaar 1417 lijfden de graven van Holland Gorinchem in. De handel bloeide op en de stad werd één van de belangrijkste van Holland. Kort vóór 1600 werd een nieuwe vestingwal met 11 bastions gebouwd, waardoor de stad tweemaal zo groot werd. Deze stadswal is ook vandaag nog de moeite van een bezoek waard. In 1673 werd Gorinchem toegevoegd aan de Hollandse Waterlinie. De goed bewaarde vesting en de kruithuizen in het centrum van Gorinchem zijn twee van de vele bezienswaardigheden van de stad.
    
2. de glasstad Leerdam, met haar monumentale gedeeltelijk gerestaureerde stadsmuur aan de Zuidwal, haar stadsgrachten en, niet te vergeten, het fascinerende Glascentrum. Eerst in het jaar 1143 komt Leerdam in oude documenten voor onder de naam Ter Leede. Het is een heerlijkheid van de Heren Van der Lede. In 1382 schenkt Otto van Arkel stadsrechten aan Leerdam en, voor de tweede maal, in 1407 door graaf Willem VI van Holland.
    
3. de stad Culemborg, gelegen op de zuidelijke oever van de Lek, die in de 13^e eeuw een centrum van handel was. Kort voor 1270 bouwde de Heer van Beusichem aan de westzijde zijn kasteeltje. Omstreeks 1270 bouwde Jan II, Heer van Culemborg, ook een kasteel aan de noordkant van het dorp. Daarvan resten alleen nog fundamenten. In 1318 verleende Jan van Beusichem stadsrechten aan de inmiddels ommuurde nederzetting. De laatste Van Beusichem heette gravin Elisabeth, zij overleed in 1555. Het door haar gebouwde weeshuis functioneert nu als museum en bibliotheek. Neef Floris van Pallandt werd erfgenaam van de heerlijkheid. Hij werkte nauw samen met Prins Willem van Oranje en graaf Willem IV van den Bergh tijdens de beginperiode van de 80-jarige oorlog tegen Spanje. In 1748 kwam het gebied in het persoonlijke bezit van stadhouder prins Willem IV.
    
4. het historische stadje Vianen, aangelegd door Willem van Duivenvoorde, die met Heilwich van Vianen was gehuwd. Zij verleenden in 1336 stadsrechten aan Vianen. Niet lang daarna, in 1414 werd Walraven I van Brederode Heer van Vianen. Pas in 1725 kochten de Staten van Holland en West-Friesland de heerlijkheid op en voegden deze toe aan de Republiek. In 2019 zal Vianen met Leerdam en Zederik tot de gemeente Vijfheerenlanden fuseren.