Gouda

Parel in Hollands Groene Hart

Gouda ligt op een zeer strategisch punt, namelijk daar waar de Gouwe en de Hollandse IJssel elkaar ontmoeten en gezamenlijk hun weg naar zee vervolgen. En omdat de Oude Rijn niet veraf ligt, bouwen ondernemende mensen in de 11^e eeuw een nederzetting, die ze Golde en later Tergouw noemen. Zeker in een drassig veengebied met een toentertijd onontwikkeld wegennet, is de goederenhandel en het vervoer van personen, dieren en van laagveen turf per schip een slimme manier van verplaatsen. Ter bescherming van de bevolking en de haven wordt in de 14^e eeuw ook een stevig kasteel gebouwd, dat overigens in 1577 door het Goudse stadsbestuur wordt gesloopt en nu alleen nog op een schilderij te zien is.

In 1143, de tijd van gravin-regentesse Petronella van Saksen en haar zoon Dirk VI, wordt Gouda als naam voor het eerst vermeld in een oorkonde. Geleidelijk neemt het belang van de nederzetting en haar haven toe en ontvangt Gouda in 1272 van graaf Floris V stadsrechten. Aan het eind van de Middeleeuwen is Gouda zelfs al, op vier na, de belangrijkste stad van het gewest Holland geworden dank zij de drukke handel met Vlaanderen, Frankrijk en de Oostzeegebieden.

In de Goudse binnenstad kun je nog altijd een groot aantal historische en rijk gedecoreerde gebouwen bewonderen, waarvan het 15^e eeuwse gotische stadhuis en de kolossale Sint-Janskerk wel het bekendst zijn. De gemeente met haar tot 72.000 inwoners uitgedijde bevolking, staat nog steeds bekend om haar beroemde kazen. Deze worden ‘s zomers op de donderdagse toeristische kaasmarkt met groot gevoel voor show verhandeld. Verder geniet de stad uiteraard wijde publieke bekendheid door de eeuwenoude productie van kaarsen, pijpen, siroopwafels, en natuurlijk door de jaarlijkse Kaarsjesavond traditie. En niet te vergeten: door de Goudse glazen, de zeldzame glas-in-lood ramen, in de machtige Sint-Janskerk.

Succes en vooruitgang komen meestal niet alleen: in 1361 en 1438 richten stadsbranden grote schade aan in de stad. Zo zouden bij de stadsbrand van 1438 slechts vier huizen gespaard zijn gebleven. Na de verovering van Gouda door de Geuzen op 21 juni 1572 wordt het kasteel van Gouda vijf jaar later grotendeels gesloopt, om het steunpunt niet in handen te laten vallen van de Spaanse troepen. De economische terugval na de oorlog van 1672 houdt twee lange eeuwen aan. Dramatischer nog is de vierde en grootste pestepidemie, die de stad in 1673 teistert. Twintig procent van de bevolking - zo’n 3.000 mensen - verliezen hierbij het leven.

In de 19^e eeuw worden de oude stadsmuren van Gouda gesloopt: de moderne defensie heeft de stadsmuren overbodig gemaakt. De laatste stadspoort wordt daarom in 1854 afgebroken. In deze periode heeft Gouda ook nog te maken met cholera-epidemieën. De eerste uitbraak is in 1832 een feit. Onder andere dankzij het aanleggen van een riolering en een waterleidingnet weet men de ziekte aan het eind van de 19^e eeuw terug te dringen.

In de 2^e Wereldoorlog is Gouda door zijn strategische ligging aan water-, auto- en spoorwegen een doelwit van bombardementen door de geallieerde luchtmacht. In 1944 wordt het station getroffen tijdens zo'n bombardement, dat bedoeld is om de spoorweg te vernietigen die Den Haag en Rotterdam verbindt met Utrecht. In het totaal vallen er bij de bombardementen in Gouda 45 doden. Van Gouda’s Joden worden er 328 omgebracht tijdens de holocaust, slechts 40 overleven de ellende.

In 1940 begint de gemeente aan de demping van de Nieuwehaven om ruimte te scheppen voor nieuwbouw. Dit beleid wil men na de 2^e Wereldoorlog voortzetten, maar protesten van de bevolking leiden tot heroverweging: de historisch waardevolle stadsgrachten worden gelukkig gespaard.

Nu doemt echter een andere bedreiging voor de binnenstad op: de vele monumentale panden, rustend op laagveen, zakken langzaam maar zeker weg in de ondergrond. Dit proces vereist een kostbare technologische oplossing, waarover het stadsbestuur zich nu buigt.

Samenvattend

Gouda is een gezellige stad, heeft 354 rijksmonumenten en is ook daarom je bezoek meer dan waard. Een groot gedeelte van het centrum is beschermd stadsgezicht. Gouda biedt ook een aantal grote bezienswaardigheden, zoals het 15^e eeuwse stadhuis. Dit is tevens het oudste stadhuis van Nederland. Je hebt er ook een indrukwekkende kerk, genaamd de Sint-Jan. Wat er zo bijzonder aan deze kerk is, is dat dit de langste kerk van Nederland is. Dit heeft niet te maken met de hoogte van de kerk maar met haar 123 meter lengte, behoorlijk lang dus. De glas-in-lood ramen zijn ook uniek: het hele verhaal van de Bijbel kun je teruglezen in de ramen. Ook zijn er vele sluisjes en grachtjes in en rondom Gouda te vinden en laten we de goed gevulde musea niet over het hoofd zien! Kortom hou je van cultureel erfgoed? Dan ben je in de stad Gouda aan het juiste adres!