Doesburg

Hanze- en Mosterstad

Wie dit 11.000 inwoners tellende oude vestingstadje nadert wordt al van verre getroffen door de sfeer die zij uitstraalt. Twee gebouwen die direct om aandacht vragen zijn de imposante Martinikerk, daterend uit het jaar 1235, en het Arsenaal Mariëngaarde uit omstreeks 1343, oorspronkelijk een klooster voor begijnen. Na 1626 krijgt Doesburg een militaire functie. Het Arsenaal is nu een restaurant, waar het goed toeven is en de koffie prima smaakt!

De fotogenieke straatjes, de intieme pleintjes, waar alle huizen het embleem “stedelijk monument” lijken te dragen. Met elkaar vertellen ze de bezoeker een verhaal over de voorbije eeuwen.

Historie in volle Glorie!

In een perkament uit de 11^e eeuw wordt voor het eerst de naam Doesburg vermeld. In die eerste periode wonen vissers, handelaars en handwerkslieden in houten huizen met rieten daken op enkele droog liggende zandruggen bij de rivier. De plek van de nederzetting is goed gekozen, namelijk tussen de snelstromende Gelderse IJssel en de Oude IJssel, terwijl het aan de oostzijde wordt beschermd door verraderlijke moerassen. Veilig wonen is een groot goed, zeker in roerige tijden. En de inwoners van de nog jonge nederzetting hebben dat goed begrepen!

Zo’n 200 jaar later is Doesburg al uitgegroeid tot een forse plaats met een ondernemende bevolking. In 1237 ondertekent Otto II, graaf van Gelre en Zutphen, een oorkonde die een aantal privileges voor “Doseburg” vastlegt. Voor de voorrechten moeten de inwoners meestal wel een bedrag betalen maar ze werken uiteindelijk gunstig uit op zowel de status als de economie van de stad:

• de inwoners worden namelijk vrijgesteld van tolgeld betaling
• het plaatselijke bestuur mag zelf voor de rechtspraak en de uitvoering ervan zorgen
• de stad mag jaarmarkten houden die veelal goed geld opbrengen

Lid van de Hanze

Toen Amsterdam en Rotterdam in de middeleeuwen nog gemeenschappen in opkomst waren, worden door de IJsselsteden Kampen, Deventer, Hasselt, Zutphen, Zwolle en Hattem al nuttige contacten gelegd met zakenpartners in de havensteden aan de Oost- en de Noordzee. We weten dat al in 1302 Doesburger schippers handel dreven met de Zweden.

De oprichting in 1356 van de Hanze leidt in West- en Noord-Europa tot een ongekende welvaart dankzij de effectieve en betrouwbare handelsafwikkeling en de deugdelijke bescherming van de handelsschepen op zee. Het Hanzeverbond bewijst dat nauwe samenwerking tussen de steden meestal lucratief uitpakt. Ongeveer 200 steden sluiten zich bij het verbond aan, waaronder in 1447 ook de IJsselstad Doesburg.

De welvaart in die jaren heeft uiteraard ook een gunstige invloed op de stedelijke bouwactiviteiten. Representatieve woningen met comfort laten zien dat ook de Doesburger kooplieden succesvol zijn. De typisch Baltische architectuur van keurig gerestaureerde historische huizen, maar ook de andere 150 historische gebouwen, doen de bezoeker in bewondering stil staan.

De Neergang

Dat Doesburg in de Middeleeuwen floreert bewijst de indrukwekkende 94 meter hoge toren van de Martinikerk, die in 1965 van geleden oorlogsschade is hersteld. Allerlei zaken, waaronder de verzanding van de Oude IJssel, bedreigen echter na de 15^e eeuw de bevolking van Doesburg. De ligging van de garnizoensstad, de verwoestingen tijdens de 80-jarige oorlog en vervolgens de twee jaren (1672-1674) durende bezetting door de Franse troepen van Lodewijk XIV leiden tot een stagnatie in de economische activiteiten, waardoor Doesburg tenslotte verandert in een ietwat slaperig provinciestadje.

In de 19^e eeuw verlaten vele inwoners het stadje. Deze toestand van lethargie duurt tot na de 2^e wereldoorlog, maar heeft - achteraf gezien - één belangrijk voordeel gehad. Het behield haar oorspronkelijke karakter. Waar andere Nederlandse gemeenten in de afgelopen 75 jaren onherkenbaar veranderen en moderniseren, is Doesburg een zeldzame plek gebleven waar de bezoeker zich tijdens deze 3 km lange puzzeltocht door het stadshart vergaapt aan een nauwelijks meer bestaand tijdsbeeld.